სიახლეები

ამ თვის დასაწყისში ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ (WHO) განაცხადა, რომ კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასა (DRC) და რამდენიმე აფრიკულ ქვეყანაში მაიმუნის ყვავილის შემთხვევები გაიზარდა, რაც საერთაშორისო მნიშვნელობის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საგანგებო მდგომარეობას წარმოადგენს.
ჯერ კიდევ ორი ​​წლის წინ, მაიმუნის ყვავილის ვირუსი საერთაშორისო საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საგანგებო მდგომარეობად იქნა აღიარებული მისი მრავალ ქვეყანაში გავრცელების გამო, მათ შორის ჩინეთში, სადაც ვირუსი აქამდე არასდროს ყოფილა გავრცელებული. თუმცა, 2023 წლის მაისში, რადგან გლობალურად შემთხვევების რაოდენობა კვლავ შემცირდა, საგანგებო მდგომარეობა მოიხსნა.
მაიმუნის ყვავილის ვირუსი კვლავ გავრცელდა და მიუხედავად იმისა, რომ ჩინეთში ჯერ არცერთი შემთხვევა არ დაფიქსირებულა, სენსაციური განცხადებები, რომ ვირუსი კოღოს ნაკბენით გადადის, ჩინურ სოციალურ ქსელებში გავრცელდა.
რა არის ჯანმო-ს გაფრთხილების მიზეზები? რა არის ამ ეპიდემიის ახალი ტენდენციები?
მაიმუნის ყვავილის ვირუსის ახალი ვარიანტი წვეთებითა და კოღოებით გადაიცემა?

რა არის მაიმუნის ყვავილის კლინიკური მახასიათებლები?
არსებობს თუ არა მაიმუნის ყვავილის პრევენციის ვაქცინა და მისი სამკურნალო წამალი?
როგორ უნდა დაიცვან თავი ინდივიდებმა?

რატომ იქცევს ისევ ყურადღებას?
პირველ რიგში, წელს მაიმუნის ყვავილის შემთხვევების მნიშვნელოვანი და სწრაფი ზრდა დაფიქსირდა. მიუხედავად იმისა, რომ კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში მაიმუნის ყვავილის შემთხვევები მრავალი წლის განმავლობაში უწყვეტად ფიქსირდებოდა, ქვეყანაში 2023 წელს დაფიქსირებული შემთხვევების რაოდენობა მნიშვნელოვნად გაიზარდა და წელს დაფიქსირებული შემთხვევების რაოდენობამ გასული წლის მაჩვენებელს გადააჭარბა, სულ 15600-ზე მეტი შემთხვევით, მათ შორის 537 გარდაცვალების შედეგად. მაიმუნის ყვავილის ვირუსს ორი გენეტიკური შტო აქვს, I და II. არსებული მონაცემები მიუთითებს, რომ კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში მაიმუნის ყვავილის ვირუსის I შტოთი გამოწვეული კლინიკური სიმპტომები უფრო მძიმეა, ვიდრე 2022 წლის ეპიდემიის შტამით გამოწვეული. ამჟამად, აფრიკის სულ მცირე 12 ქვეყანაში დაფიქსირებულია მაიმუნის ყვავილის შემთხვევები, შვედეთსა და ტაილანდში კი მაიმუნის ყვავილის იმპორტირებული შემთხვევები დაფიქსირდა.

მეორეც, ახალი შემთხვევები უფრო მძიმედ გამოიყურება. არსებობს ცნობები, რომ მაიმუნის ყვავილის ვირუსის I ტოტის ინფექციის სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 10%-ს აღწევს, თუმცა ბელგიის ტროპიკული მედიცინის ინსტიტუტის ექსპერტი მიიჩნევს, რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში შემთხვევების კუმულაციური მონაცემები აჩვენებს, რომ I ტოტის სიკვდილიანობის მაჩვენებელი მხოლოდ 3%-ია, რაც II ტოტის ინფექციის სიკვდილიანობის მაჩვენებლის მსგავსია. მიუხედავად იმისა, რომ ახლად აღმოჩენილი მაიმუნის ყვავილის ვირუსის I ტოტის ვირუსი ადამიანიდან ადამიანზე გადადის და სწრაფად ვრცელდება კონკრეტულ გარემოში, ამ ტოტის შესახებ ეპიდემიოლოგიური მონაცემები ძალიან შეზღუდულია და კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა ვერ ახერხებს ვირუსის გადაცემის ეფექტურად მონიტორინგს და ეპიდემიის კონტროლს წლების განმავლობაში მიმდინარე ომისა და სიღარიბის გამო. ხალხს ჯერ კიდევ არ აქვს ინფორმაცია ვირუსის შესახებ ყველაზე ძირითადი ინფორმაციის შესახებ, როგორიცაა სხვადასხვა ვირუსის ტოტებს შორის პათოგენურობის განსხვავებები.
მაიმუნის ყვავილის ვირუსის საერთაშორისო საზრუნავის მქონე საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის საგანგებო მდგომარეობად ხელახლა გამოცხადების შემდეგ, ჯანმო-ს შეუძლია გააძლიეროს და კოორდინაცია გაუწიოს საერთაშორისო თანამშრომლობას, განსაკუთრებით ვაქცინებზე, დიაგნოსტიკურ საშუალებებზე ხელმისაწვდომობის ხელშეწყობისა და ფინანსური რესურსების მობილიზების კუთხით, რათა უკეთ განხორციელდეს ეპიდემიის პრევენცია და კონტროლი.
ეპიდემიის ახალი მახასიათებლები
მაიმუნის ყვავილის ვირუსს ორი გენეტიკური შტო აქვს, I და II. 2023 წლამდე IIb იყო მთავარი ვირუსი, რომელიც მთელ მსოფლიოში იყო გავრცელებული. აქამდე, მან გამოიწვია თითქმის 96000 შემთხვევა და მინიმუმ 184 სიკვდილი 116 ქვეყანაში. 2023 წლიდან კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკაში ძირითადი აფეთქებები Ia შტოში იყო, სადაც მაიმუნის ყვავილის თითქმის 20000 საეჭვო შემთხვევა დაფიქსირდა; მათ შორის, მაიმუნის ყვავილით გარდაცვალების 975 საეჭვო შემთხვევა დაფიქსირდა, ძირითადად 15 წლის ან უმცროსი ასაკის ბავშვებში. თუმცა, ახლად აღმოჩენილი მაიმუნის ყვავილის ვირუსის Ⅰ b შტო ამჟამად გავრცელდა ოთხ აფრიკულ ქვეყანაში, მათ შორის უგანდაში, კენიაში, ბურუნდიში და რუანდაში, ასევე შვედეთსა და ტაილანდში, რომლებიც აფრიკის გარეთ ორი ქვეყანაა.
კლინიკური გამოვლინება
მაიმუნის ყვავილით შეიძლება დაინფიცირდნენ ბავშვები და მოზრდილები, როგორც წესი, სამ სტადიაზე: ლატენტური პერიოდი, პროდრომული პერიოდი და გამონაყარის პერიოდი. ახლად ინფიცირებული მაიმუნის ყვავილის საშუალო ინკუბაციის პერიოდი 13 დღეა (დიაპაზონი, 3-34 დღე). პროდრომული ფაზა გრძელდება 1-4 დღე და, როგორც წესი, ხასიათდება მაღალი სიცხით, თავის ტკივილით, დაღლილობით და, როგორც წესი, ლიმფური კვანძების გადიდებით, განსაკუთრებით კისრისა და ზედა ყბის არეში. ლიმფური კვანძების გადიდება მაიმუნის ყვავილის დამახასიათებელი ნიშანია, რომელიც მას ჩუტყვავილისგან განასხვავებს. 14-28 დღის განმავლობაში გამონაყარის პერიოდში კანის დაზიანებები ცენტრიდანული გზით ნაწილდება და რამდენიმე სტადიად იყოფა: მაკულები, პაპულები, ბუშტუკები და ბოლოს პუსტულები. კანის დაზიანება მაგარი და მყარია, მკაფიო საზღვრებით და შუაში ჩაღრმავებით.
კანის დაზიანებები წარმოიქმნება ქერქის სახით და სცვივა, რაც იწვევს პიგმენტაციის არასაკმარისობას შესაბამის უბანზე, რასაც მოჰყვება პიგმენტაციის სიჭარბე. პაციენტის კანის დაზიანებები რამდენიმედან რამდენიმე ათასამდე მერყეობს, ძირითადად განლაგებულია სახეზე, ტანზე, ხელებსა და ფეხებზე. კანის დაზიანებები ხშირად ვითარდება ხელისგულებსა და ფეხის ტერფებზე, რაც მაიმუნის ყვავილის გამოვლინებაა, რომელიც განსხვავდება ჩუტყვავილისგან. როგორც წესი, ყველა კანის დაზიანება ერთსა და იმავე სტადიაზეა, რაც კიდევ ერთი მახასიათებელია, რომელიც მაიმუნის ყვავილს განასხვავებს კანის სხვა სიმპტომური დაავადებებისგან, როგორიცაა ჩუტყვავილა. პაციენტები ხშირად განიცდიან ქავილს და კუნთების ტკივილს. სიმპტომების სიმძიმე და დაავადების ხანგრძლივობა პირდაპირპროპორციულია კანის დაზიანებების სიმკვრივის. ეს დაავადება ყველაზე მძიმედ ბავშვებში და ორსულ ქალებშია. მაიმუნის ყვავილს, როგორც წესი, აქვს თვითშეზღუდვის კურსი, მაგრამ ხშირად ტოვებს არასასურველ შედეგებს, როგორიცაა სახის ნაწიბურები.

გადაცემის გზა
მაიმუნის ყვავილი ზოონოზური დაავადებაა, თუმცა ამჟამინდელი აფეთქება ძირითადად ადამიანებს შორის მაიმუნის ყვავილით დაავადებულებთან ახლო კონტაქტით გადადის. ახლო კონტაქტი მოიცავს კანთან კანთან კონტაქტს (მაგალითად, შეხება ან სექსუალური აქტივობა) და პირიდან პირთან ან პირიდან კანთან კონტაქტს (მაგალითად, კოცნა), ასევე მაიმუნის ყვავილით დაავადებულებთან პირისპირ კონტაქტს (მაგალითად, ერთმანეთთან ახლოს საუბარი ან სუნთქვა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ინფექციური რესპირატორული ნაწილაკების წარმოქმნა). ამჟამად არ არსებობს კვლევა, რომელიც მიუთითებს, რომ კოღოს ნაკბენს შეუძლია მაიმუნის ყვავილის ვირუსის გადაცემა და იმის გათვალისწინებით, რომ მაიმუნის ყვავილის ვირუსი და ყვავილის ვირუსი ორთოპოქსვირუსის ერთსა და იმავე გვარს მიეკუთვნება და ყვავილის ვირუსი კოღოების მეშვეობით არ გადადის, მაიმუნის ყვავილის ვირუსის კოღოების მეშვეობით გადაცემის ალბათობა უკიდურესად დაბალია. მაიმუნის ყვავილის ვირუსი შეიძლება გარკვეული პერიოდის განმავლობაში შენარჩუნდეს ტანსაცმელზე, თეთრეულზე, პირსახოცებზე, ნივთებზე, ელექტრონულ მოწყობილობებსა და ზედაპირებზე, რომლებთანაც მაიმუნის ყვავილით დაავადებული პაციენტები შეხებაში იყვნენ. სხვები შეიძლება დაინფიცირდნენ ამ ნივთებთან კონტაქტის დროს, განსაკუთრებით თუ მათ აქვთ რაიმე ჭრილობა ან ნაკაწრი, ან თუ ხელების დაბანამდე შეეხებიან თვალებს, ცხვირს, პირს ან სხვა ლორწოვან გარსებს. პოტენციურად დაბინძურებულ ნივთებთან კონტაქტის შემდეგ, მათი გაწმენდა და დეზინფექცია, ასევე ხელების დაბანა, ხელს შეუწყობს ასეთი გადაცემის თავიდან აცილებას. ვირუსი ასევე შეიძლება გადაეცეს ნაყოფს ორსულობის დროს, ან გადაეცეს კანთან კონტაქტით დაბადებისას ან დაბადების შემდეგ. ადამიანები, რომლებიც ფიზიკურ კონტაქტში შედიან ვირუსის მატარებელ ცხოველებთან, როგორიცაა ციყვები, ასევე შეიძლება დაინფიცირდნენ მაიმუნის ყვავილით. ცხოველებთან ან ხორცთან ფიზიკური კონტაქტით გამოწვეული კონტაქტი შეიძლება მოხდეს ნაკბენებით ან ნაკაწრებით, ან ისეთი საქმიანობის დროს, როგორიცაა ნადირობა, გატყავება, ხაფანგში დაჭერა ან საჭმლის მომზადება. დაბინძურებული ხორცის ჭამა, რომელიც ბოლომდე არ არის მომზადებული, ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ვირუსით ინფიცირება.
ვინ არის რისკის ქვეშ?
ნებისმიერი პირი, ვისაც მჭიდრო კონტაქტი აქვს მაიმუნის ყვავილის სიმპტომების მქონე პაციენტებთან, შესაძლოა დაინფიცირდეს მაიმუნის ყვავილის ვირუსით, მათ შორის ჯანდაცვის მუშაკები და ოჯახის წევრები. ბავშვების იმუნური სისტემა ჯერ კიდევ განვითარების პროცესშია, ისინი თამაშობენ და მჭიდროდ ურთიერთობენ. გარდა ამისა, მათ არ აქვთ შესაძლებლობა, მიიღონ ყვავილის საწინააღმდეგო ვაქცინა, რომლის გამოყენებაც 40 წელზე მეტი ხნის წინ შეწყდა, ამიტომ ინფექციის რისკი შედარებით მაღალია. გარდა ამისა, დასუსტებული იმუნური ფუნქციის მქონე პირები, მათ შორის ორსული ქალები, მაღალი რისკის ჯგუფად ითვლებიან.
მკურნალობა და ვაქცინები
ამჟამად მაიმუნის ყვავილის ვირუსის სამკურნალოდ ხელმისაწვდომი მედიკამენტები არ არსებობს, ამიტომ მკურნალობის ძირითადი სტრატეგია დამხმარე თერაპიაა, რომელიც მოიცავს გამონაყარის მოვლას, ტკივილის კონტროლს და გართულებების პრევენციას. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ მაიმუნის ყვავილის ორი ვაქცინა დაამტკიცა, მაგრამ ჩინეთში არ გამოუშვა. ისინი ყველა მესამე თაობის შესუსტებული ყვავილის ვირუსის ვაქცინაა. ამ ორი ვაქცინის არარსებობის შემთხვევაში, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ ასევე დაამტკიცა გაუმჯობესებული ყვავილის ვაქცინის ACAM2000 გამოყენება. ჩინეთის მეცნიერებათა აკადემიის მიკრობიოლოგიის ინსტიტუტის აკადემიკოსმა, გაო ფუმ, 2024 წლის დასაწყისში Nature Immunology-ში გამოაქვეყნა ნაშრომი, რომელშიც ვარაუდობს, რომ ანტიგენური სტრუქტურით ხელმძღვანელობით მრავალეპიტოპური ქიმერიზმის სტრატეგიით შემუშავებული მაიმუნის ყვავილის ვირუსის „ორი ერთში“ რეკომბინანტული ცილოვანი ვაქცინა შეიძლება დაიცვას მაიმუნის ყვავილის ვირუსის ორი ინფექციური ვირუსული ნაწილაკი ერთი იმუნოგენით და მისი მაიმუნის ყვავილის ვირუსის ნეიტრალიზაციის უნარი 28-ჯერ აღემატება ტრადიციულ შესუსტებულ ცოცხალ ვაქცინას, რამაც შეიძლება უზრუნველყოს უფრო უსაფრთხო და მასშტაბირებადი ალტერნატიული ვაქცინაციის სქემა მაიმუნის ყვავილის ვირუსის პრევენციისა და კონტროლისთვის. გუნდი ვაქცინის კვლევისა და შემუშავების წინსვლის მიზნით შანხაის ჯუნშის ბიოტექნოლოგიურ კომპანიასთან თანამშრომლობს.