სიახლეები

სიცოცხლის განმავლობაში, ადამიანების დაახლოებით 1.2%-ს ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დიაგნოზი დაუსმევენ. ბოლო 40 წლის განმავლობაში, ვიზუალიზაციის ფართოდ გამოყენებისა და წვრილი ნემსით პუნქციური ბიოფსიის დანერგვის წყალობით, ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს გამოვლენის მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად გაიზარდა, ხოლო ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს შემთხვევები სამჯერ გაიზარდა. ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მკურნალობა ბოლო 5-10 წლის განმავლობაში სწრაფად განვითარდა, მარეგულირებელი ორგანოების მიერ დამტკიცებული სხვადასხვა ახალი პროტოკოლით.

ბავშვობაში მაიონებელი გამოსხივების ზემოქმედება ყველაზე მჭიდრო კავშირში იყო პაპილარული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოსთან (1.3-დან 35.1 შემთხვევამდე / 10,000 ადამიან-წელში). კოჰორტულმა კვლევამ, რომელშიც 1986 წელს ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგურის ავარიის შემდეგ უკრაინაში მცხოვრები 18 წლამდე ასაკის 13,127 ბავშვი ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს სკრინინგი მოიცვა, აჩვენა ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს სულ 45 შემთხვევა ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს 5.25/Gy-ის ჭარბი ფარდობითი რისკით. ასევე არსებობს დოზა-რეაქციის კავშირი მაიონებელ გამოსხივებასა და ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს შორის. რაც უფრო ახალგაზრდაა ასაკი, როდესაც მაიონებელი გამოსხივება იქნა მიღებული, მით უფრო მაღალია რადიაციასთან დაკავშირებული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს განვითარების რისკი და ეს რისკი გრძელდებოდა ზემოქმედების შემდეგ თითქმის 30 წლის განმავლობაში.

ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს რისკ-ფაქტორების უმეტესობა უცვლელია: ასაკი, სქესი, რასა ან ეთნიკური კუთვნილება და ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს ოჯახური ისტორია ყველაზე მნიშვნელოვანი რისკ-პროგნოზირების ფაქტორებია. რაც უფრო მაღალია ასაკი, მით უფრო მაღალია შემთხვევების სიხშირე და მით უფრო დაბალია გადარჩენის მაჩვენებელი. ფარისებრი ჯირკვლის კიბო სამჯერ უფრო ხშირია ქალებში, ვიდრე მამაკაცებში, მაჩვენებელი, რომელიც დაახლოებით მუდმივია მთელ მსოფლიოში. მედულარული ფარისებრი ჯირკვლის კარცინომის მქონე პაციენტების 25%-ის ჩანასახოვან ხაზში გენეტიკური ვარიაცია ასოცირდება მემკვიდრეობით მრავლობითი ენდოკრინული სიმსივნის სინდრომებთან, ტიპი 2A და 2B. კარგად დიფერენცირებული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტების 3%-დან 9%-მდე აქვს მემკვიდრეობითობა.

დანიაში 8 მილიონზე მეტი მოქალაქის დაკვირვებამ აჩვენა, რომ არატოქსიკური კვანძოვანი ჩიყვი ასოცირდება ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს განვითარების გაზრდილ რისკთან. 843 პაციენტის რეტროსპექტულ კოჰორტულ კვლევაში, რომლებსაც ფარისებრ ჯირკვალზე ოპერაცია ჩაუტარდათ ცალმხრივი ან ორმხრივი ფარისებრი ჯირკვლის კვანძის, ჩიყვის ან აუტოიმუნური ფარისებრი ჯირკვლის დაავადების გამო, ოპერაციამდელი შრატის თირეოტროპინის (TSH) მაღალი დონე ასოცირდებოდა ფარისებრი ჯირკვლის კიბოსთან: პაციენტების 16%-ს, რომელთა TSH დონე 0.06 mIU/L-ზე დაბალი იყო, განუვითარდა ფარისებრი ჯირკვლის კიბო, ხოლო პაციენტების 52%-ს, რომელთა TSH≥5 mIU/L იყო, განუვითარდა ფარისებრი ჯირკვლის კიბო.

ფარისებრი ჯირკვლის კიბოთი დაავადებულ ადამიანებს ხშირად არ აღენიშნებათ სიმპტომები. 4 ქვეყნის 16 ცენტრში ფარისებრი ჯირკვლის კიბოთი დაავადებული 1328 პაციენტის რეტროსპექტულმა კვლევამ აჩვენა, რომ დიაგნოზის დასმისას სიმპტომები მხოლოდ 30%-ს (183/613) აღენიშნებოდა. პაციენტები, რომლებსაც აღენიშნებათ კისრის წარმონაქმნი, დისფაგია, უცხო სხეულის შეგრძნება და ხმის ჩახლეჩა, როგორც წესი, უფრო მძიმედ ავადდებიან.

ფარისებრი ჯირკვლის კიბო ტრადიციულად ვლინდება პალპაციით გამოვლენილი ფარისებრი ჯირკვლის კვანძის სახით. მსოფლიოს იოდით ადეკვატურ რეგიონებში პალპაციით გამოვლენილი კვანძების შემთხვევაში ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს შემთხვევები, შესაბამისად, დაახლოებით 5% და 1% შეადგენს ქალებსა და მამაკაცებში. ამჟამად, ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს შემთხვევების დაახლოებით 30%-დან 40%-მდე პალპაციით ვლინდება. სხვა გავრცელებული დიაგნოსტიკური მიდგომებია ფარისებრ ჯირკვლებთან დაკავშირებული არა-ვიზუალიზაცია (მაგ., საძილე არტერიების ულტრაბგერითი გამოკვლევა, კისრის, ხერხემლის და გულმკერდის ულტრაბგერითი გამოკვლევა); ჰიპერთირეოზის ან ჰიპოთირეოზის მქონე პაციენტებს, რომლებსაც კვანძები არ შეხებიათ, უტარდებათ ფარისებრი ჯირკვლის ულტრაბგერითი გამოკვლევა; ფარისებრი ჯირკვლის არსებული კვანძების მქონე პაციენტებს განმეორებით ჩაუტარდათ ულტრაბგერითი გამოკვლევა; ოპერაციის შემდგომი პათოლოგიური გამოკვლევის დროს მოულოდნელად აღმოაჩინეს ფარული ფარისებრი ჯირკვლის კიბო.

ულტრაბგერითი გამოკვლევა ფარისებრი ჯირკვლის პალპაციით გამოვლენილი კვანძების ან ფარისებრი ჯირკვლის კვანძების სხვა ვიზუალიზაციის შედეგების შეფასების სასურველი მეთოდია. ულტრაბგერითი გამოკვლევა უკიდურესად მგრძნობიარეა ფარისებრი ჯირკვლის კვანძების რაოდენობისა და მახასიათებლების, ასევე ავთვისებიანი სიმსივნის რისკთან დაკავშირებული მაღალი რისკის ნიშნების, როგორიცაა კიდურის დარღვევები, წერტილოვანი ძლიერი ექოგენური ფოკუსი და ფარისებრი ჯირკვლის გარეთ ინვაზია, განსაზღვრისას.

ამჟამად, ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს გადაჭარბებული დიაგნოზირება და მკურნალობა პრობლემაა, რომელსაც ბევრი ექიმი და პაციენტი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს და კლინიცისტებმა უნდა ეცადონ თავიდან აიცილონ გადაჭარბებული დიაგნოზირება. თუმცა, ამ ბალანსის მიღწევა რთულია, რადგან ფარისებრი ჯირკვლის შორსწასული, მეტასტაზური კიბოს მქონე ყველა პაციენტს არ შეუძლია ფარისებრი ჯირკვლის კვანძების შეგრძნება და ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს ყველა დაბალი რისკის დიაგნოზის თავიდან აცილება შეუძლებელია. მაგალითად, ფარისებრი ჯირკვლის კეთილთვისებიანი დაავადების ოპერაციის შემდეგ, ზოგჯერ შეიძლება გამოვლინდეს ფარისებრი ჯირკვლის მიკროკარცინომა, რომელმაც შეიძლება არასოდეს გამოიწვიოს სიმპტომები ან სიკვდილი.

მინიმალურად ინვაზიური ინტერვენციული თერაპიები, როგორიცაა ულტრაბგერითი კონტროლით რადიოსიხშირული აბლაცია, მიკროტალღური აბლაცია და ლაზერული აბლაცია, ქირურგიული ჩარევის პერსპექტიულ ალტერნატივას წარმოადგენს, როდესაც ფარისებრი ჯირკვლის დაბალი რისკის მქონე კიბო მკურნალობას საჭიროებს. მიუხედავად იმისა, რომ აბლაციის სამი მეთოდის მოქმედების მექანიზმები ოდნავ განსხვავებულია, ისინი ძირითადად მსგავსია სიმსივნის შერჩევის კრიტერიუმების, სიმსივნის რეაქციის და ოპერაციის შემდგომი გართულებების თვალსაზრისით. ამჟამად, ექიმების უმეტესობა თანხმდება, რომ მინიმალურად ინვაზიური ჩარევის იდეალური სიმსივნური მახასიათებელია ფარისებრი ჯირკვლის შიდა პაპილარული კარცინომა, რომლის დიამეტრი < 10 მმ-ია და სითბოსადმი მგრძნობიარე სტრუქტურებიდან, როგორიცაა ტრაქეა, საყლაპავი და მორეციდივე ხორხის ნერვი, 5 მმ-ზე მეტი დაშორებით. მკურნალობის შემდეგ ყველაზე გავრცელებული გართულება ახლომდებარე მორეციდივე ხორხის ნერვის შემთხვევითი სითბური დაზიანებაა, რაც დროებით ხმის ჩახლეჩას იწვევს. მიმდებარე სტრუქტურების დაზიანების მინიმიზაციის მიზნით, რეკომენდებულია სამიზნე დაზიანებიდან უსაფრთხო მანძილის დატოვება.

არაერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ფარისებრი ჯირკვლის პაპილარული მიკროკარცინომის მკურნალობისას მინიმალურად ინვაზიურ ჩარევას კარგი ეფექტურობა და უსაფრთხოება აქვს. მიუხედავად იმისა, რომ დაბალი რისკის მქონე პაპილარული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მინიმალურად ინვაზიურმა ჩარევებმა იმედისმომცემი შედეგები გამოიღო, კვლევების უმეტესობა რეტროსპექტული იყო და ფოკუსირებული იყო ჩინეთზე, იტალიასა და სამხრეთ კორეაზე. გარდა ამისა, მინიმალურად ინვაზიური ჩარევების გამოყენებასა და აქტიურ მეთვალყურეობას შორის პირდაპირი შედარება არ მომხდარა. ამიტომ, ულტრაბგერითი კონტროლით თერმული აბლაცია მხოლოდ დაბალი რისკის მქონე ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტებისთვისაა შესაფერისი, რომლებიც არ არიან ქირურგიული მკურნალობის კანდიდატები ან რომლებიც ამ მკურნალობის ვარიანტს ანიჭებენ უპირატესობას.

მომავალში, კლინიკურად მნიშვნელოვანი ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტებისთვის, მინიმალურად ინვაზიური ინტერვენციული თერაპია შეიძლება იყოს მკურნალობის კიდევ ერთი ვარიანტი, რომელსაც გართულებების უფრო დაბალი რისკი აქვს, ვიდრე ოპერაცია. 2021 წლიდან თერმული აბლაციის ტექნიკა გამოიყენება 38 მმ-ზე ნაკლები ზომის (T1b~T2) ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტების სამკურნალოდ მაღალი რისკის მქონე პაციენტებისთვის. თუმცა, ეს რეტროსპექტული კვლევები მოიცავდა პაციენტების მცირე ჯგუფს (12-დან 172-მდე) და მოკლე დაკვირვების პერიოდს (საშუალოდ 19.8-დან 25.0 თვემდე). ამიტომ, საჭიროა მეტი კვლევა კლინიკურად მნიშვნელოვანი ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტების მკურნალობაში თერმული აბლაციის მნიშვნელობის გასაგებად.

ქირურგიული ჩარევა რჩება მკურნალობის ძირითად მეთოდად საეჭვო ან ციტოლოგიურად დადასტურებული დიფერენცირებული ფარისებრი ჯირკვლის კარცინომის დროს. არსებობს დავა თირეოიდექტომიის ყველაზე შესაფერისი მასშტაბის (ლობექტომია და ტოტალური თირეოიდექტომია) შესახებ. ტოტალური თირეოიდექტომიის ჩატარების შემდეგ პაციენტებს უფრო მაღალი ქირურგიული რისკი აქვთ, ვიდრე ლობექტომიის ჩატარების შემდეგ პაციენტებს. ფარისებრი ჯირკვლის ოპერაციის რისკები მოიცავს ხორხის მორეციდივე ნერვის დაზიანებას, ჰიპოპარათირეოზიას, ჭრილობის გართულებებს და ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონების დანამატის საჭიროებას. წარსულში, ტოტალური თირეოიდექტომია იყო სასურველი მკურნალობა ყველა დიფერენცირებული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოსთვის > 10 მმ. თუმცა, ადამის და სხვების მიერ 2014 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ არ არსებობდა სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი განსხვავება გადარჩენისა და რეციდივის რისკში პაციენტებს შორის, რომლებსაც ჩაუტარდათ ლობექტომია და ტოტალური თირეოიდექტომია 10 მმ-დან 40 მმ-მდე პაპილარული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დროს კლინიკურად მაღალი რისკის ნიშნების გარეშე.

ამიტომ, ამჟამად, ლობექტომია, როგორც წესი, უპირატესობას ანიჭებენ 40 მმ-ზე ნაკლები ზომის ცალმხრივი კარგად დიფერენცირებული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს. ტოტალური თირეოიდექტომია, როგორც წესი, რეკომენდებულია 40 მმ ან მეტი ზომის კარგად დიფერენცირებული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს და ორმხრივი ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს დროს. თუ სიმსივნე გავრცელდა რეგიონულ ლიმფურ კვანძებში, უნდა ჩატარდეს კისრის ცენტრალური და ლატერალური ლიმფური კვანძების დისექცია. ცენტრალური ლიმფური კვანძების პროფილაქტიკური დისექცია საჭიროა მხოლოდ მედულარული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს და ზოგიერთი კარგად დიფერენცირებული დიდი მოცულობის ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტებს, ასევე ფარისებრი ჯირკვლის გარე აგრესიის მქონე პაციენტებს. მედულარული ფარისებრი ჯირკვლის კიბოს მქონე პაციენტებისთვის შეიძლება განიხილებოდეს პროფილაქტიკური ლატერალური საშვილოსნოს ყელის ლიმფური კვანძების დისექცია. მემკვიდრეობითი მედულარული ფარისებრი ჯირკვლის კარცინომის ეჭვის მქონე პაციენტებში, ოპერაციამდე უნდა შეფასდეს ნორეპინეფრინის, კალციუმის და პარათირეოიდული ჰორმონის (PTH) პლაზმური დონეები, რათა გამოვლინდეს MEN2A სინდრომი და თავიდან იქნას აცილებული ფეოქრომოციტომის და ჰიპერპარათირეოზის გამოტოვება.

ნერვის ინტუბაცია ძირითადად გამოიყენება შესაფერის ნერვის მონიტორთან დასაკავშირებლად, რათა უზრუნველყოფილი იყოს შეუმჩნეველი სასუნთქი გზა და მონიტორინგი გაუწიოს ხორხში ოპერაციის დროს კუნთებისა და ნერვების აქტივობას.

ელექტრომიოგრაფიული ენდოტრაქეული მილის პროდუქტი დააწკაპუნეთ აქ