სიახლეები

კარიერული გამოწვევების, ურთიერთობებში პრობლემებისა და სოციალური ზეწოლის ზრდასთან ერთად, დეპრესია შესაძლოა გაგრძელდეს. ანტიდეპრესანტებით პირველად მკურნალობის შემთხვევაში, ნახევარზე ნაკლები აღწევს მდგრად რემისიას. მეორე ანტიდეპრესანტული მკურნალობის უშედეგობის შემდეგ პრეპარატის არჩევის რეკომენდაციები განსხვავებულია, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ხელმისაწვდომია მრავალი პრეპარატი, მათ შორის განსხვავება მცირეა. ამ პრეპარატებიდან ყველაზე მეტი მტკიცებულება არსებობს ატიპიური ანტიფსიქოზური პრეპარატების დოზის გაზრდის შესახებ.

უახლეს ექსპერიმენტში წარმოდგენილია ESCAPE-TRD ექსპერიმენტის მონაცემები. კვლევაში მონაწილეობდა დეპრესიის მქონე 676 პაციენტი, რომლებიც მნიშვნელოვნად არ რეაგირებდნენ მინიმუმ ორ ანტიდეპრესანტზე და კვლავ იღებდნენ სეროტონინის უკუმიტაცების სელექციურ ინჰიბიტორებს ან სეროტონინ-ნორეპინეფრინის უკუმიტაცების ინჰიბიტორებს, როგორიცაა ვენლაფაქსინი ან დულოქსეტინი. კვლევის მიზანი იყო ესკეტამინის ცხვირის სპრეის ეფექტურობის შედარება კვეტიაპინის შენელებულ გამოთავისუფლებასთან. პირველადი საბოლოო წერტილი იყო რემისია რანდომიზაციიდან 8 კვირის შემდეგ (ხანმოკლე პასუხი), ხოლო ძირითადი მეორადი საბოლოო წერტილი იყო რეციდივის არარსებობა 8 კვირის შემდეგ რემისიიდან 32 კვირის შემდეგ.

შედეგებმა აჩვენა, რომ არცერთ პრეპარატს არ გამოუვლენია განსაკუთრებით კარგი ეფექტურობა, თუმცა ესკეტამინის ნაზალური სპრეი ოდნავ უფრო ეფექტური იყო (27.1% 17.6%-ის წინააღმდეგ) (სურათი 1) და ნაკლები გვერდითი მოვლენები ჰქონდა, რამაც საცდელი მკურნალობის შეწყვეტა გამოიწვია. ორივე პრეპარატის ეფექტურობა დროთა განმავლობაში გაიზარდა: 32-ე კვირისთვის ესკეტამინის ნაზალური სპრეის და კვეტიაპინის შენელებული გამოთავისუფლების ჯგუფებში პაციენტების 49%-მა და 33%-მა მიაღწია რემისიას, ხოლო მკურნალობაზე რეაგირება შესაბამისად 66%-მა და 47%-მა აჩვენა (სურათი 2). ორივე სამკურნალო ჯგუფში ძალიან მცირე რეციდივი იყო მე-8 და 32-ე კვირებს შორის.

კვლევის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მახასიათებელი ის იყო, რომ კვლევაში მონაწილე პაციენტები შეფასდნენ, როგორც ცუდი შედეგის მქონეები (ანუ, დაჯგუფდნენ იმ პაციენტებთან, რომელთა დაავადებაც არ იყო რემისიის ან რეციდივის მდგომარეობაში). კვეტიაპინის ჯგუფში პაციენტების უფრო მაღალმა წილმა შეწყვიტა მკურნალობა ესკეტამინის ჯგუფთან შედარებით (40% 23%-ის წინააღმდეგ), რაც შეიძლება ასახავდეს ესკეტამინის ცხვირის სპრეის თანმხლები თავბრუსხვევისა და განშორების გვერდითი მოვლენების უფრო ხანმოკლე ხანგრძლივობას და კვეტიაპინის შენელებული გამოთავისუფლების თანმხლები სედაციისა და წონის მატების უფრო ხანგრძლივ ხანგრძლივობას.

ეს იყო ღია ტიპის კვლევა, რაც იმას ნიშნავდა, რომ პაციენტებმა იცოდნენ, რა ტიპის პრეპარატს იღებდნენ. მონტგომერი-აიზენბერგის დეპრესიის შეფასების შკალის ქულების დასადგენად კლინიკური ინტერვიუების ჩატარების შემფასებლები ადგილობრივი ექიმები იყვნენ და არა დისტანციური პერსონალი. არ არსებობს სრულყოფილი გადაწყვეტილებები სერიოზული დაბრმავებისა და მოლოდინის მიკერძოების შესახებ, რომელიც შეიძლება წარმოიშვას ხანმოკლე ფსიქოაქტიური ეფექტის მქონე პრეპარატების კვლევებში. ამიტომ, აუცილებელია გამოქვეყნდეს მონაცემები პრეპარატების ფიზიკურ ფუნქციასა და ცხოვრების ხარისხზე ზემოქმედების შესახებ, რათა უზრუნველყოფილი იყოს, რომ ეფექტურობაში დაფიქსირებული განსხვავება არ იყოს მხოლოდ პლაცებოს ეფექტი, არამედ ისიც, რომ განსხვავება კლინიკურად მნიშვნელოვანი იყოს.

ასეთი კვლევების მნიშვნელოვანი პარადოქსი ის არის, რომ ანტიდეპრესანტები, როგორც ჩანს, პაციენტების მცირე რაოდენობაში განწყობის უეცარ გაუარესებას და სუიციდური მიდრეკილებების ზრდას იწვევს. SUSTAIN 3 არის გრძელვადიანი, ღია, გაფართოებული კვლევა SUSTAIN მე-3 ფაზის კვლევისა, რომლის დროსაც 2,769 პაციენტზე - 4.3%-ზე - ჩატარებული კუმულაციური დაკვირვების შედეგად წლების შემდეგ სერიოზული ფსიქიატრიული გვერდითი მოვლენა გამოვლინდა. თუმცა, ESCAPE-TRD კვლევის მონაცემების საფუძველზე, ესკეტამინისა და კვეტიაპინის ჯგუფებში პაციენტების მსგავს პროპორციას განუვითარდა სერიოზული გვერდითი ფსიქიატრიული მოვლენები.

ესკეტამინის ცხვირის სპრეის პრაქტიკული გამოცდილებაც იმედისმომცემია. ცისტიტი და კოგნიტური დაქვეითება კვლავ თეორიულ რისკებად რჩება და არა რეალურ რისკებად. ანალოგიურად, რადგან ცხვირის სპრეი ამბულატორიულ საფუძველზე უნდა იქნას გამოყენებული, შესაძლებელია ჭარბი გამოყენების თავიდან აცილება, რაც ასევე ზრდის რეგულარული მიმოხილვის შანსებს. დღეისათვის, რაცემიული კეტამინის ან სხვა პრეპარატების კომბინაცია, რომელთა ბოროტად გამოყენებაც შესაძლებელია ესკეტამინის ცხვირის სპრეის გამოყენების დროს, იშვიათია, მაგრამ მაინც გონივრულია ამ შესაძლებლობის მჭიდრო მონიტორინგი.

რა შედეგები მოაქვს ამ კვლევას კლინიკურ პრაქტიკაზე? ყველაზე მნიშვნელოვანი გზავნილი ის არის, რომ მას შემდეგ, რაც პაციენტი არ რეაგირებს მინიმუმ ორ ანტიდეპრესანტზე, სამკურნალო პრეპარატების დამატებით ორ თვეში სრული რემისიის მიღწევის ალბათობა დაბალი რჩება. ზოგიერთი პაციენტის სასოწარკვეთილებისა და მედიკამენტების მიმართ მათი რეზისტენტობის გათვალისწინებით, მკურნალობისადმი ნდობა ადვილად შეიძლება შეირყას. რეაგირებს თუ არა დიდი დეპრესიული აშლილობის მქონე ადამიანი მედიკამენტებზე? არის თუ არა პაციენტი სამედიცინო თვალსაზრისით უკმაყოფილო? რეიფის და სხვების მიერ ჩატარებული ეს კვლევა ხაზს უსვამს კლინიცისტებისთვის ოპტიმიზმისა და შეუპოვრობის გამოვლენის აუცილებლობას მკურნალობაში, რის გარეშეც ძალიან ბევრი პაციენტი არასაკმარისად მკურნალობს.

მოთმინება მნიშვნელოვანია, თუმცა მნიშვნელოვანია დეპრესიული აშლილობის მკურნალობის სიჩქარეც. პაციენტებს, ბუნებრივია, სურთ რაც შეიძლება სწრაფად გამოჯანმრთელება. ვინაიდან პაციენტის სარგებლის მიღების შანსი თანდათან მცირდება ანტიდეპრესანტული მკურნალობის ყოველი წარუმატებლობისას, გასათვალისწინებელია, რომ პირველ რიგში ყველაზე ეფექტური მკურნალობა სცადონ. თუ ორი წამლით მკურნალობის წარუმატებლობის შემდეგ ანტიდეპრესანტის არჩევის ერთადერთი განმსაზღვრელი ფაქტორი ეფექტურობა და უსაფრთხოებაა, მაშინ ESCAPE-TRD კვლევა გონივრულ დასკვნამდე მიგვიყვანს, რომ ესკეტამინის ცხვირის სპრეი მესამე ხაზის თერაპიად უნდა იყოს სასურველი. თუმცა, ესკეტამინის ცხვირის სპრეით შემანარჩუნებელი თერაპია, როგორც წესი, ყოველკვირეულ ან კვირაში ორჯერ ვიზიტებს მოითხოვს. ამიტომ, ფასი და უხერხულობა, სავარაუდოდ, გადამწყვეტი ფაქტორებია, რომლებიც გავლენას ახდენენ მათ გამოყენებაზე.

ესკეტამინის ცხვირის სპრეი არ იქნება ერთადერთი გლუტამატის ანტაგონისტი, რომელიც კლინიკურ პრაქტიკაში შევა. ბოლოდროინდელი მეტაანალიზი ვარაუდობს, რომ ინტრავენური რაცემიული კეტამინი შეიძლება უფრო ეფექტური იყოს, ვიდრე ესკეტამინი და ორი მასშტაბური პირდაპირი კვლევა ადასტურებს ინტრავენური რაცემიული კეტამინის გამოყენებას მკურნალობის შემდგომ ეტაპზე, როგორც ელექტროკონვულსიური თერაპიის საჭიროების მქონე პაციენტებისთვის ალტერნატიულ ვარიანტს. როგორც ჩანს, ის ხელს უწყობს შემდგომი დეპრესიის თავიდან აცილებას და პაციენტის ცხოვრების კონტროლს.